Estabamos no restaurante dun hotel, charlando amigablemente cando alguén nos fixo reparar nunha longa mesa onde os compoñentes dunha orquestra da Europa do leste comían en silencio. Só se oía o ruído que os camareiros facían ó mover os cubertos. Está claro que esa non é a nosa cultura, afeitos a cruzar palabras de extremo a extremo da mesa, rindo ou discutindo. Ese día, algún dos nosos compañeiros comentou que ese silencio podía ser debido a unha antiga superstición alemá que prohibe facer ruído, e máis concretamente co garfo sobre o prato, porque este, coa súa forma de tridente atrae ó demo.
O certo é que este tipo de cubertos só levan usándose como algo cotián menos de tres séculos, antes só era cousa de mexeriqueiros nobres dos que a xente se ría por arrevesados, co doado que é botarlle a man á tallada sen aparello interposto.
O amigo que nos ilustraba contounos que todo empezou aló polo século XI, cando a melindrosa princesa Teodora Ana Ducaina, filla do emperador de Bizancio, pediu algo con que coller os alimentos sen ter que lixar as mans. E se ben o aparello non gustaba que se puxese na mesa pola semellanza co instrumento demoníaco, a aquel que pinchaba a comida con un garfo sinalábano como un pedante, algo que non se lle atribuía ós refinados señores cando comían coas luvas postas, para chupar os dedos con boa educación. Non foi ata cinco séculos máis tarde, na renacentista Florencia cando comezou a ser habitual o seu uso, e daí, pola refinada man de Catalina de Médici, pasou á corte de Francia e pouco a pouco, como todo aparello novo, vendo a prosperidade da realeza sen que o diaño metese baza, foi entrando en todas as casas e tamén na do matemático Girolamo Cardamo, xa no século XVII, cando os garfos tiñan tan só dous dentes, quen, xogando con el (fóra da mesa, como a boa educación ordena), decatouse de que se se golpeaba contra o prato ou contra outros cubertos, producía unha vibración e o correspondente son, que dependía do largo dos dentes e da separación entre eles, co que se podía modificar e axustar ata que dese unha determinada nota musical.
Experimentando un pouco máis descubriu que tocando con el na cabeza dunha persoa ou facendo que mordese o mango, esas vibracións podían ser oídas con un son moito máis nítido que se entrase polas orellas. E como todo bo científico, o señor Cardamo deu a coñecer esas apreciacións para que outros visen de descubrir algunha aplicación máis produtiva.
E así foi como o médico italiano Caplivacci e o alemán Schelhammer, sen portar pola superstición aquela do demoño chamado polo repenique dun garfo para amargarlles a comida, observaron que con el podían diagnosticar as xordeiras e distinguir de onde podía vir o problema auditivo dos seus doentes, converténdoo en instrumento para o diagnóstico de problemas auditivos. Pero tamén se decataron, no momento de perfeccionalo, que axustando a lonxitude, grosor e separación das súas puntas, podíanse xerar as distintas notas musicais de maneira tan perfecta que servía para afinar os instrumentos.
E esta é a historia de como un aparello creado para que unha melindrosa princesiña non lixase as mans, se converteu en diapasón.
Francisco Ant. Vidal
Muy bueno Francisco
ResponderEliminar