O Curmán
de Undochán
 |
| Raúl González Tuñón |
Como se
dan por veces as cousas para os que non somos letrados rigorosos nen melómanos
adoito! Na crónica 47 recollíamos a cuarteta en endecasílabo de gaita galega
que lembraba Idea Vilariño de sua aboa cabanesa. Cuarteta a falar de Domingo
Ferreiro (aí disfarzado como Domingo gaiteiro… pode que por unha memoria non de
todo fiel da neta). Agora un amigo nos dá, sen nós mencionar o tema, a ponta do
novelo. E para contárvolo ordenadamente, vou ao que vin en google. (Quixera
saber onde e cando naceu este D. F.… se é que foi real, poisque algúns
identifícano co “gaiteiro de Texas”!).
O caso é que o poeta arxentino Raúl
González Tuñón (1905-1974), que participou como corresponsal na guerra
española, trabando relación cos poetas dese terríbel tempo, compuxo, polo 1937,
un poema inspirado en D. F., desenvolvido con ese ritmo poético citado: “Tocala gaita, Domingo Ferreiro/ toca la gaita. –Non queiro, non queiro” (sic)… hiperenxebrismo
co cal o cantaron e recitaron varios intérpretes rioplatenses (lembrade o que
dicíamos na Crónica 4 sobre versos galegos na canción uruguaia, e tamén sobre a
alteración polos cantantes, Crónica 11, das letras dos poemas).
A partir desa poesía -que tivo
resposta o mesmo ano en Buenos Aires polo poeta galego Avelino Díaz (1894-1971)
e que foi recollida polo tacuaremboense Ildefonso Pereda Valdés (1899-1996) no
seu “Cancionero de la guerra civil española” –dese mesmo 1937, publicado en
Montevideo polo famoso editor galego Claudio García (1878-1949)- os cantautores
uruguaios Juan José de Mello e Pablo Estramín musicalizárono para o seu disco
“Cantacaminos” (1981)… e, agora enterámonos, con certo retraso!, que Luar na Lubre o incluí, traducido á nosa lingua e vintecinco anos despóis, no seu disco
“Saudade” (2005).
Pereda Valdés, o lonxevo poeta e
ensaísta, compondo unha ampla “Antología de la poesía negra americana” (1936), foi
pioneiro na consideración da temática lírica de creación negra, da que o cubano
Nicolás Guillén sería unha das figuras principais. El mesmo cultivando tal
temática, ao ponto de facerse famosa a sua “Canción de cuna para dormir a un
negrito”, con música do catalán Xavier Montsalvatge, a que di “Ninghe, ninghe,
ninghe… cabeza de coco, grano de café…” e que cantaba como ninguén Victoria de
los Ángeles (quen, por certo, tamén fixo sonada “As froliñas dos toxos”, de
Noriega, musicalizada por Frederic Mompou).
Entón, agardando que alguén nos poda
ilustrar sobre o tal gaiteiro, tornamos a nos asombrar coas voltas da cultura
popular: un cantar noso –cuxa toada non coñecemos- do que dous versos se fixeron
universáis nun poema español… e que, á vez, foi traducido para o galego polo
grupo coruñés, tamén de sona mundial… O que nos leva ao noso curmán Un, que
fixera unha tradución ao galego dunhas cancións de María del Mar Bonet en
mallorquín, pero partindo da sua versión española: dicíame o tal parente que
nunca chegou a saber se o produto galego se parecía algo ao catalán orixinal.
Para iso aqueles tempos, non tan recuados, en que se verquían ao español poemas
persas ou arábigos, chineses ou xaponeses… a partir de versións francesas! Que
lle pergunten á nosa boa condesa dona Emilia se leu os novelistas rusos desde a
sua lingua nativa ou se o fixo desde a tradución francesa dos mesmos).
Celestino
Pichel, onte, Ramón Baliñas, Carlos González, (este, uruguaio), hoxe: algúns
dos máis importantes gaiteiros de Montevideo.
Ningún comentario:
Publicar un comentario