CASAS MUSEO

Por Pepe de Rocaforte

            Cada vez é máis frecuente a proliferación de casas dedicadas a conservar a memoria de determinadas personalidades e, ó mesmo tempo, fomentar en certa medida o turismo. Na Coruña, sen ir máis lonxe, temos variados exemplos: dedicadas a un personaxe político, a Casa-Museo de Casares Quiroga; a un pintor, a casa onde viviu Picasso; a unha figura histórica, a Casa-Museo de María Pita; ou a un literato ou literata, a Casa-Museo da Pardo Bazán.

            Este último caso, o das personaxes literarias, vén sendo o máis abundante. En Galicia contamos coa Casa de Rosalía, en Padrón. A Casa-Museo de Camilo José Cela, case ó lado, en Iria. Ou a de Otero Pedrayo, en Amoeiro. Seguramente hai máis, pero agora mesmo non me veñen á memoria.

            Debo confesar que nunca tiven un excesivo interese en visitar estes lugares. De feito, dos citados anteriormente só estiven unha vez na Casa de Rosalía e outra na de Otero Pedrayo. Non se me ocorreu entrar na de Camilo José Cela, nin na da Pardo Bazán, aínda que a esta teño ido, por outros motivos, ó salón de actos ou á biblioteca da Academia Galega.

  

          Todo esto veume á memoria cando na miña colaboración anterior reproducín a fotografía dunha reste de niños de anduriña no beirado dunha casa en San Martín del Castañar, que me trouxo o recordo doutra visita feita hai uns anos á casa de García Lorca en Valderrubio.

            Creo que desta casa non se leva falado moito. De feito Lorca non a citaba nos seus escritos e a explicación déunola un señor que nos fixo de guía naquela visita. A poboación chámase así desde os anos corenta do século pasado, cando se iniciou na bisbarra a plantación de tabaco rubio. Anteriormente chamábase Asquerosa, e resulta evidente que con semellante nome a Federico faríaselle costa arriba dicir, ou escribir: “voume de vacacións a Asquerosa”, ou: “estou pasando unha temporada en Asquerosa”.

            O guía foinos mostrando o que fora almacén de apeiros agrarios, agora auditorio onde, entre outros actos, se celebran representacións teatrais. O pozo a un lado do patio que, como outros exemplares que teño visto aquí en Galicia, é cuberto e cerrado cunha porta. Coa particularidade de ser compartido coa propiedade do lado, desde onde teñen outra porta de acceso a el. Desde este pozo disque Federico puido oír moitas veces as conversas e disputas das súas veciñas. Así empezaría a xermolar na súa cabeza o que anos andados se convertería nunha das súas grandes pezas teatrais: “La casa de Bernarda Alba”. Cóntoo como mo contaron.

            Proseguindo a visita entramos á vivenda, onde se nos foron mostrando as diversas dependencias, a cociña, a sala, o comedor, na planta baixa. Os dormitorios na planta alta. Camas, armarios… Todo como se continuase a ser unha vivenda habitual na que dun momento a outro aparecerían os seus habitantes. Pouco e pouco empecei a sentir unha sensación estraña, a nosa parecíame unha intromisión impúdica nas vidas dunhas xentes que soportarían a desgusto aquel asalto á súa intimidade. E acabei por saír ó exterior, anoxado comigo mesmo polo abuso que estabamos cometendo.

            Fóra todo era silencio nunha mañá fresca e soleada de primavera. Nunha laranxeira cativa xusto enfrente da porta, un paxariño chocaba os ovos no seu niño. Fíxenlle unha fotografía sen poder desbotar xa o sentimento de cometer outra intrusión. Tamén el tiña dereito á intimidade que a miña foto lle estaba a arrebatar.

            NOTA Á PARTE: O meu corrector de cabeceira indícame que o verso citado na miña colaboración anterior, “como saeta en el cielo”, é realmente “como saeta en el viento”. Eso sucede moitas veces por citar de memoria. Pido desculpas.