Cóntame un irlandés con quen
coincidín estes días que, por aquilo de saír a tomar unha copa
chamou a un amigo de infancia a quen había tempo que non vía, pero
o home desculpouse, tiña a súa nai moi maior e debía quedar a
coidala. A muller perdera a memoria e estaba todo o día falando soa,
con palabras inintelixibles. “Cousas da idade”, dicía o amigo. E
daquela acordaron verse na casa deste para ir rememorando as
vivencias pasadas.
O visitante pasou ó salón,
foi agasallado cunha Guinness,
como non podía ser menos, e comezaron a súa charla cargada de
lembranzas baixo a despreocupada presencia da señora nai, quen, nun
momento determinado, para non se facer a menos e non perder baza na
conversa, comezou a falar como se algo de súpeto lle acudise á
mente e necesitase contalo. Polo que parecía, segundo os xestos e a
maneira de dirixirse a eles, tratábase das súas propias lembranzas,
pero non se lle entendían as palabras por moita atención que lle
prestaban, ata que dixo algo que ó invitado lle sonaba. Daquela puxo
un pouco máis de atención e decatouse de que a señora falaba en
gaélico, e díxollo ó seu amigo, quen, estrañado, aseguroulle que
iso non podía ser porque súa nai, o único que falara durante toda
a vida fora o inglés.
Tras moito debater e
investigar entre familiares, veciños e amigos, descubriron que cando
tiña quince anos foi servir a unha casa rica de Dublín, e como
daquela o irlandés era a lingua da xente pobre e inculta, deixou de
falalo para usar o idioma da xente ben, e desde entón non usou outra
lingua, incluso para educar ós seus fillos. E agora, cando a mente
amosa os desequilibrios da idade, cando as neuronas por algunha razón
que non coñecemos borran o presente e recuperan o pasado, ela
recuperou o idioma en que se criou.
Podemos aplicarnos o conto?
A decadencia do gaélico
irlandés comezou no século XVII, cando os exércitos ingleses
invadiron Irlanda. Daquela, os nativos aínda pensaban que aquilo que
falaban os soldados era unha xerga, e chamáronlle iso pero en
irlandés, “Béarla”, e “Béarla” é o nome que segue tendo o
inglés en Irlanda. Sen embargo a tal xerga invasora acabou
impoñéndose e hoxe en día, o idioma autóctono con todo o apoio
institucional e unha sensibilidade crecente só é empregado por unha
minoría. E podemos seguir aplicándonos o conto.
O resumo é que baixo os
Tudor, o gaélico pasou a ser a fala dos aldeáns, ó entender que
quen quería medrar tiña que usar a lingua dos novos xefes. Só tivo
un pequeno repunte cando os comerciantes ingleses sentiron a
necesidade de coñecelo para facer negocio nos pobos. A pesar diso,
chegou a ser tan menosprezado que a principios do século XX dicíase
que non quedaban falantes de gaélico, tal vez porque os paisanos,
cando lles preguntaban, avergoñábanse de recoñecelo. Tanto así
que ata os máis grandes escritores que deu esa terra, Wilde, Joyce
ou Beckett, por exemplo, tivérono a menos; aínda que Joyce, no
Ulises (1922), fai unha pequena reivindicación a través das
palabras dunha vella leiteira: “a
min dáme vergoña non falar eu mesma esa lingua. Dixéronme, persoas
que o saben, que é unha lingua de moita grandeza”.
E nós? Estou seguro que á
leiteira de Joyce dáballe vergoña recoñecer que falaba gaélico e
aínda defendéndoo non quería quedar por pailana, e como moito so o
falaba na intimidade.
Ningún comentario:
Publicar un comentario