ESCRIBIR SOBRE ESCRIBIR

Por Pepe de Rocaforte

 

Nunha entrevista de Sol Alameda a Juan Marsé, nun vello suplemento dominical de “El País”, atopei estas palabras do escritor: «Gardo unha remota imaxe da felicidade completa; unha escena de cando era neno. Na aldea dos avós, en pleno verao, camiño entre soleados viñedos, preto dun canaval verde e en compaña doutros rapaces. Imos espidos e mollados, vímonos de bañar nunha poza e buscamos un meloal onde partiremos unha sandía... O sol cegador, o po, a polpa vermella da sandía, as risas dos rapaces. ¿Por que o gardo na memoria con tanta nitidez?»

Pode ser unha coincidencia.  Na infancia de moitos nenos haberá sucesos similares e Marsé puido ter vivido na súa o que refire. Pero a descrición soábame familiar, non por conservar un recordo semellante, senón por telo lido nalgún sitio.

Non me custou moito atopar a escena no relato inicial do libro de contos de Curcio Malaparte “Sangue-Donna come me”, publicado en castelán como “Primera sangre”, e non acabo de afastar a sospeita de que esa lembranza de Marsé, máis que procedente dunha experiencia da súa infancia, pertence á interiorización, posiblemente inconsciente, da lectura dun texto literario.

É posible que moitos de nós conservemos o recordo daquela veciña tan fermosa que nos levaba ó parque a ver os parrulos, de quen andado o tempo soubemos que marchara para Venezuela antes de nós cumprirmos dous anos. Ou aquel avó que nos collía no colo e achegaba á nosa orella o reloxo de peto para facernos escoitar o tic-tac, e máis adiante soubemos que aquel avó morrera antes de cumprirmos un ano, o cal facía practicamente imposible que conservásemos unha lembranza tan nidia “como se o estivésemos vendo”. Son casos, estes e outros polo xeito, de recordos inducidos. Sucesos que, despois de nolos teren repetido varias veces, acabamos por interiorizalos de tal xeito que chegamos estar seguros de tratarse de vivencias extraídas do fondo da nosa memoria. É dicir: tomamos como recordos nosos os de moitas historias que nos foron contadas por outros.

Fálase da importancia, no caso dos escritores, da experiencia propia como fornecedora de boa parte do seu material narrativo; pero o escritor é, por riba de todo, produto das súas lecturas. Nunha entrevista a Torrente Ballester tratábase da experiencia vital de Borges, e Torrente preguntaba: ¿cal foi esa experiencia? Xa referín, pode que máis dunha vez e máis de dúas, o que lle oín contar a Augusto Abelaira daquel caldeo que dous ou tres mil anos antes de Cristo, cunha cana afiada gravou nunha taboíña de arxila, sobre pouco máis ou menos, este texto: “hoxe desde a porta da miña casa vin o mundo e sentinme triste”. Aí está a semente de toda a literatura posteriormente escrita no mundo, aseguraba moi serio Abelaira. E hoxe eu digo que o único que pode salvar, ou xustificar, unha narración é o modo de contala. Dar co tono adecuado é o problema co que se enfrenta, a dificultade contra a que o autor ten que loitar.

Para remate: O escritor guatemalteco Augusto Monterroso dixo: «escribir é un acto redundante, posto que todo está dito, incluso esta última frase».