O
Curmán de Undochán
O
dato pintoresco da “Ciudad de Astorga” (Crónica 45), confundindo
o territorio do bispado
coa cidade sede, ten dado e segue a dar apreciacións erróneas,
máxime neste país de organización simple (a raíz da sua cativa
demografía e do seu carácter laico), onde o concepto territorial de
diócese non ten uso documental, como xa non o ten aí, nos tempos
que corren. (Ainda nestes anos implantáronse os actuáis municipios,
subdivisión dos departamentos, que eran os municipios ata agora,
algún destes, como o de Tacuarembó cunha superficie equivalente a
media Galicia).
 |
Pazo
de Bañobre (Castro-Miño). “Armas de Jvan Martínez Tenreiro i de
su muger
María
Piñeiro de Lago”. Deseño do finado amigo Xosé-Antón García
González-Ledo
|
Outro
cantar cantábase, en falando de España, nos séculos anteriores á
creación das provincias e dos municipios ruráis, estes aglutinando
parroquias ou freguesías. Así é como, a estarmos na documentación
hispana do XVIII e primeiro tercio do XIX, que é a que atinxía a
aqueles galegos primeiros inmigrantes nestas terras, é frecuente
constar: “natural del obispado de Mondoñedo, en el reino de
Galicia”, e así sempre. Entón aquí, os descendentes, a
procuraren raíces, interpretaban neste caso “Mondoñedo”,
pensando na cidade. Isto no tocante aos uruguaios de ancestros
galegos. Porque logo están os propios connacionáis nosos a
camuflaren a sua aldea natal en beneficio da vila máis cercana: así
aconteceunos co histórico editor A. Barreiro y Ramos, que se dicía
da Laracha… sendo como era dunha freguesía larachesa, a de Vilaño.
Voltando
aos descendentes, aí temos o caso do actual presidente da República,
Tabaré Vázquez, de quen se dicía, e dio el mesmo: abós paternos
Vázquez Edreira de Ourense e de Santiago, cando, na realidade, eran
de Vilar de Astrés (municipio e diócese de Ourense, Vázquez) e de
Requián (concello de Betanzos e diócese de Santiago, Edreira).
Caso
ben máis recuado évos o do considerado primeiro boticario de
Montevideo: Gabriel Piedracueva, do “obispado de Santiago” ou da
“provincia de Betanzos” (nesta mención xa con cariz laico e
aparente concreción)… non mentindo, dado que o bó do home era de
Bemantes-Miño (1736), daquela na vella provincia betanceira; sendo a
sua condición fidalga e o apelido ancestral Pedracova. Descendentes
Vázquez Piedracueva chegan ata hoxe, con persoeiros destacados no
século XIX, por sua volta procedentes dun Vázquez de Tapia-Ames…
mais mesmo hai Piedracueva de primeiro.
Outro
miñense houbo, este de Leiro (1754), emigrado ao futuro Uruguai, tal
Pedro José Díaz quen, casado coa coruñesa circunstancial María
Jordán (Giordano), deu orixe a numerosa familia, con membros
importantes nas duas centurias pasadas. Fillo seu foi “Don
Pascualón”, rico comerciante e neto o intelectual Teófilo E.
Díaz… así como tataranetas as primeiras beatas uruguaianas da
Igrexa Católica, Dolores e Consuelo Aguiar-Mella Díaz, asasinadas
no Madrid do 36.
E
velaí que a nosa amiga Sabela púxonos, via mail,
na pista doutro leirense, este adoptivo, cal foi o cántabro Ángel
del Arenal, pai da egrexia dona Concha, morto el alí e sepultado na
desaparecida igrexa vella en 1828; ainda lembrado nestes anos nos
dicires da parroquia, por ter morado na chamada “casa do ministro”
(na realidade militar)… e é que dalí era sua dona, Concepción
Ponte Tenreiro, familiar destes Tenreiro miñenses cuxas armas se
poden apreciar na ilustración debida ao finado amigo Xosé-Antón.
(Hoxe podemos confirmar que a rua montevideana a C. Arenal -Crónica
46- foi posta xa en 1923).
 |
Nesta
alegoría (detalle) do español Pablo Serrano, sita na entrada de
Casa de Galicia, o labrego (primeiro da esquerda) retrata a Antón
Crestar
|
Modernamente
(de 1896) temos un miñense da propia cabeza do municipio, con
imprescindíbel actuación no Montevideo do exilio galego, o xa
citado Antón Crestar (Crónica 4), o único non nado na desaparecida
provincia de Betanzos, con quen completamos este variopinto cuarteto.
Algúns
apodos típicos daquí: Pelusa (fem.) e Bocha (masc., pola cabeciña
dos cativos); Cacho, Coco e Coca, Toto e Tota; Cholo, Pocholo e
Chola; Pibe e Piba; Bebe e Beba; Nene e Nena (os fillos primoxénitos)
e Chiquita (a máis nova); Chiche e Chicha, e máis Chichí e
Chichita; Pocho e Pocha (sic); Viejo e Vieja (afect. para pais e
cónxuxes); Negro e Negra (afect. non racial); China e Chino (en
orixe, por faccións de tipo mestizo, despóis afect.); Morocha e
Morocho, Flaco e Flaca, Gordo e Gorda… (sempre afectuosamente ,
como é o caso de Gallego e Gallega…).
Ningún comentario:
Publicar un comentario