CRÓNICAS DESDE O OUTRO MUNDO (65)

             Unha de cemiterios!

                                                            O Curmán de Undochán

Cruceiro do Cemiterio central

de Montevideo, co mar ó fondo

           Si, mais tentaremos non caer no puramente necrolóxico… O conto comeza polos xa citados (Crón. 21) irmáns Fernández Bermello (de Amarante-Maside), residentes en Montevideo desde o último tercio do XVIII, José (morto en 1819) e Luis, que tiñan vivenda e comercio de pulpería no trívium existente, aínda hoxe, na daquela paraxe extramuros do Cardal (actual barrio do Cordón, solar da primitiva Universidade, agora faculdade de Dereito). Anos despóis estes galegos instalan nesa encrucillada un cruceiro ourensán, coa única imaxe do Cristo no que reza: “Año 1800/a devoción de D. Luis y D. José/ Fernández, naturales del Reino de Galicia”; cruz, popularmente Cristo del Cordón, que foi trasladada finalmente (1905) e ata hoxe á igrexa do mesmo nome, máis próxima ao centro urbano.

Detalle do Cruceiro do Cemiterio central

de Montevideo

            A este sumemos outro cruceiro, este bifronte, moito máis elaborado, con Cristo e Virxe, que se chantou (1835) polo supervivinte dos irmáns, Luis, no recén inaugurado Cementerio Central e baixo o cal foi sepultado el (1838). Esta cruz foi trasladada ao segundo sector do camposanto (1860), non sen antes (1856-1859) ter acougado os restos (chegados do Paraguai) do prócer José Artigas, mentres non foi levado ao Panteón Nacional, sito no mesmo recinto (e actualmente no mausoleo da praza Independencia). Neste cruceiro, cada mes de xullo, reúnese a nosa colectividade en torno ao que opera como cruceiro dos olvidados. (Outras cruces hai, todas da segunda metade do século XX, nalgunhas institucións galegas do país).

“Neste sartego e cru-

ceiro galego rende-

mos homaxe ós galegos

mortos no Uruguai”

            Máis connacionáis habitantes desta monumental necrópole: os Fisterra (Crón. 26) do fisterrán Fernández de Castro; o benfeitor Juan Vicente Arcos (Crón. 10); e as varias xeracións Bermúdez oriundas de Ribadulla; así como o galego-fillo Julio J. Casal. No citado Panteón tamén xacen Juan Benito Blanco, o xeneral Aguiar, Juan María Pérez e Acuña de Figueroa, todos fillos de galego.

            Somente nos resta introducirnos na traxedia en falando de galegos-fillos. En 1858, nun trístísimo episodio desa convulsionada centuria na que a república moza sufría os vaivéns de todo país novo, dáse o que se chamou Hecatombe de Quinteros, sendo os seus protagonistas pasivos recoñecidos posteriormente como os Mártires de Quinteros: militares pertencentes a un grupo políticamente conservador, alzados contra o presidente legal da República, foron fusilados no Paso de Quinteros (sobre o río Negro, departamento de Durazno). Entre os mortos estaban catro que nos motivan agora: Francisco (Pancho) Tajes, Manuel Freire (e seu fillo Aurelio) e César Díaz.

   

Panteón dos Fernández Fisterra:

 “Francisco F, Fisterra”

         En 1865 prodúcese o sitio de Paysandú (sobre o río Uruguai) que, desde o seu abatemento pasou a se apelidar La Heroica, onde foron masacrados, á cabeza deles Leandro Gómez (Crón. 28), os defensores do bando contrario aos de Quinteros, e fusilados á sua volta como o que se estima unha vendetta dos parciais de 1858. (Por certo, os restos do Xral. Gómez serían trasladados (1984) desde este cemiterio montevideano, á praza principal da cidade sanducera… vencendo mesmo a oposición dos descendentes).

   Dato extemporáneo: Nos anos 50 existían nesta capital máis de mil boliches (bares) a cargo de galegos. No ano 2012 aireouse a idea de declarar “de interés histórico” aos supervivintes, algúns centenarios.