Os
uruguaios escriben sobre Galicia (2)
O Curmán de Undochán
Aquì, cando se di gallego, a miúdo se está querendo dicir español. Pois, pola contra, cando se di
español tede por seguro que, na maioría das veces, se está referindo a galego…
dada a grande e incomparábel proporción dos nosos paisanos, entre os
peninsulares. Así, opostamente ao que se fixo en Buenos Aires fundando (1943),
na localidade bonaerense de Domselaar, o Hogar
Gallego para Ancianos… en Montevideo se creou o Hogar Español de Ancianos, finalmente Hogar Español, unha das institucións de saúde de máis alto nivel do
país, apoiada polos gobernos español e galego e máis pola Deputación da Coruña.
(O mesmo poderíamos atribuir ao Hospital Español -1886- ou á vella Asociación Española Primera de Socorros
Mutuos -1853).
Iniciado este fogar en
1961 na capital uruguaia, a partir da iniciativa do enfermeiro galego
Gumersindo Álvarez Blanco, tivo a sua primeira sede na casona “Mi Delicia” –que
fora propiedade doutro galego, este de Fisteus-Curtis, Benito Sánchez Seijas,
que lle puxo tal nome en homenaxe á sua única filla, casa hoxe abandonada-,
pertencente daquela ao estatal Consejo
del Niño, será en 1973 cando inaugurará
o actual amplo e arborado emplazamento.
Dato: en 2005, de 458 ocupantes,
320 eran fillos de Galicia.
Con tan longo
prolegómeno, que nada ten que ver co título desta crónica, tentamos informar
sobre ese feito de o español ocultar acotío o galego “que vai por dentro”.
Entón, pasemos ao tema do título, poisque queremos, complementando a Crónica
21, dar unha lixeira idea sobre obras, colectivas ou non, dos uruguaianos
dedicadas aos galegos como colectividade, mesmo extendéndoas aos españois
todos.
A primeira de que
temos noticia é “Los españoles del Uruguay”, de 1918 e da autoría de Valls
& Moragues (españois, uruguaios?). É unha desas obras de luxo escritas a
petición e co auspicio dos individuos cuxas biografías son incluídas, a maioría
comerciantes e industriais, coa infaltábel presenza das autoridades de ambos
estados e das institucións españolas locais.
Chegando a 1950,
aparece un opúsculo (de apenas 100 páxinas) debido ao intelectual Juan Carlos
Sabat Pebet (1903-1977, pai, por certo, do debuxante Hermenegildo Sabat da
Crónica 53), co título “Contribución hispánica a la cultura uruguaya”, baixo o
selo editorial da Institución Cultural
Española del Uruguay, fundada que fora polo noiés Manuel Senra (1861-1927)…
moi protagonizado o texto polos galegos. (Dito intelectual tivo importante
vínculo connosco, afiuzado na sua obra “El cantor del Tala” (1929), sobre o
ribadense J. A. y Trelles (a) El Viejo Pancho).
De 1961 é o ensaio de
Daniel D. Vidart “Regionalismo y universalismo de la cultura gallega” (capa na
Crón. 21). C. A. Zubillaga Barrera (1941), o uruguaio vivo que máis ten escrito
sobre Galiza, iniciou a sua bibliografía moza con “Los gallegos en el Uruguay”
(1966, capa íd.), que constitúe, por tanto, o primeiro esforzo literario
dedicado exclusivamente aos nosos compatriotas, abranguendo un período
histórico que culmina co século XIX. (Dese tal ano é a monumental “Los gallegos
en la Argentina”, do ourensán Alberto Vilanova Rodríguez –AUVERRE).
 |
| O gaiteiro Celestino Pichel
(Crón. 51)
e seu neto uruguaio
|
Aquel
mesmo intelectual, membro de honra da RAG, ten promovido o Centro de Estudios Gallegos (dependente da Facultad de Humanidades y Ciencias), que editou ata 14 volumes do Anuario de Estudios Gallegos
(1979-2010), e que podemos considerar, no seu conxunto, a segunda creación
ensaística colectiva uruguaia con Galicia como tema.
Hai
que chegar a 2009 para termos nas mans outro título. de grande formato,
“Galicia en Uruguay”, de Olveira & Naón, onde se trata, con profusión de
gravados, o pretérito e a actualidade da presenza galega nesta república.
Noventa anos separan estas publicacións, xenerosas en datos e máis que
xenerosas en panexíricos, nas que, sen dúvida, se poden atopar valiosos
antecedentes (ver ilustración da Crónica 31).
Ningún comentario:
Publicar un comentario