A porca da Enciñeira

       

Por Xacobe Abel Fernández  García

A miña familia materna provén da parroquia de Enciñeira, un conxunto de núcleos de poboación que inclúen Aldea, Vacariza, o Meiral, Sesmil e a propia Enciñeira. Situada na cima dun monte, contan que desa fraga saíu a madeira coa que se creou Montefurado, e que en Sesmil apostáronse os “seis mil” soldados que conformaban a lexión encargada de tal traballo. Con tan milenario pasado, non é de estrañar que persistan nesa zona nomes claramente romanos e latinos como o do meu bisavó Teodosio, nome da Roma Imperial onde os haxa, ou o de seu irmán Adriano. Pero tampouco debemos esaxerar xa que ningún dos seus outros irmáns foi chamado Trajano.

Os ecos romanos non deben confundirnos e facernos pensar en aristócratas. Todo o contrario. Tratábase de xente labrega que tiña na comida a súa maior preocupación e  coñecía o significado literal da palabra fame. A miña avoa Alejandrina emprega un ton a medio camiño entre o pesar e o alivio para falar de cando lles permitiron “romper o monte”. O centeo que alí se plantou permitiu que a fame amainara, pero son incapaz de imaxinar o esforzo e a dor que pode implicar coller un terreo no que nunca se plantou e traballalo ata facer posible a labranza. “Naquela época, ata nos couceiros se labraba”, di ela.

O ben máis prezado naquelas coordenadas xeográficas e históricas non podía ser outro que os porcos. Daban comida para a familia, pero o produto que del sacaban era tamén a fonte ingresos.

A protagonista desta historia é unha porca. O seu destino era quedar empreñada para producir descendencia que mantivera o ciclo. Para tal tarefa, levárona “á ganancia”, é dicir, a poñela co macho para quedar empreñada, e camiñou dende Enciñeira a Seadur, outro pobo que estaba “preto”. Poño “preto” entre comiñas porque 6 km de ida e 6 km de volta parécenme excesivos para facer un recado, pero non había outro medio de transporte que non fose ir andando, se engadimos que na ida iba a porca como quen saca a pasear ao can, a imaxe tórnase tan estraña para min como habitual debía ser para eles.

Unha vez en Seadur, só quedaba poñela no cortello co macho e deixar uns días para ir recollela presupoñendo que fixeran o seu traballo e a porca trouxera dentro de si a ganancia prometida, e pola que o dono do macho ben cobraba. Mais os plans da porca eran outros. Non sabemos se era que non lle gustaba o macho, se non estaba cómoda no cortello ou se botaba en falta o seu fogar pero, e non lle preguntes á miña avoa como ocorreu porque non cho podería responder, a porca escapou.

Naqueles tempos, as aldeas non tiñan luz eléctrica, e o monte menos. A miña avoa fica perplexa intentando adiviñar como demo desandou aquela porca a absoluta escuridade que implicaba a noite, e percorreu os mesmos 6 km que fixera aquela mañá, con luz e co seu dono de acompañante. Había consenso en que dito logro sería unha proeza para un ser humano, canto máis para unha porca.

Cando chegou a porca a Enciñeira, as rúas non estaban baleiras. Os sábados, os mozos tiñan costume de atoparse pola noite e ir cantando polas rúas para se divertir. Cando os mozos viron unha porca fuxida, correron detrás dela para que tan prezado animal non se perdese. A porca, asustada pola multitude que se lle achegaba saíu atemorizada en dirección contraria, precisamente cara a entrada do pobo, onde están a igrexa e o cemiterio a onde foi resgardarse dos seus perseguidores. Sentíndose atrapada, a porca gruñiu con todas as súas forzas para espantar aos mozos. Os ecos e as reverberacións dos gruñidos da porca na noite pechada adquiriron un son espectral, convencendo á recua de mozos de que foran enganados polo demo para achegarse ao cemiterio, e que eran as ánimas as que alí estaban manifestándose, dispostas a facerlle mal a aqueles bos cristiáns que se achegaran a aquel sitio. Creo que tanto medo levaron como aquel que produciran momentos antes.

Percorrido da porca

Pola mañá, miña avoa escoitou rascar na porta, como rasca un can que quere entrar na casa. Era a porca que deixaran o día anterior para a ganancia. Seguramente esgotada polas aventuras e emocións da noite previa.