A COMALA DE FERNÁNDEZ FERREIRO

Por Pepe de Rocaforte

  A última vez que estiven en Espartedo non me lembraba de cal era a casa do escritor Xosé Fernández Ferreiro. Tratei de buscar alguén para preguntarlle, pero era labor inútil, o lugar semellaba deserto.

  Ó fin pareceume oír o motor dunha rozadora. Dirixínme cara á procedencia do ruído e encontrei varios mozos en traxe de faena e casco, dedicados a rozar toxo, silvas e demais maleza da contorna. Pregunteille, pero eles non sabían, non eran de alí. Tratábase dunha brigada dedicada á limpeza do que noutros tempos o uso e a necesidade mantiñan a raia.

  Agora na aldea non quedaba ninguén. Un dos mozos puntualizou que cando eles chegaran a primeira hora da mañá estaba un home nunha das casas, pero marchara para Vigo cousa dun par de horas antes. Non se trataría dun fantasma coma os que encontrou Juan Preciado cando chegou a Comala na busca do seu pai. Nin Fernández Ferreiro ten nada que ver con Juan Preciado. Ferreiro naceu en Espartedo e alí coñeceu un mundo cheo de vida. Un mundo agora morto que o visitante ocasional, coma min, aínda pode adiviñar nos libros do escritor nativo.

  Despois dunha incursión pouco afortunada, literariamente, no filón da guerra incivil, "Agosto do 36", ambientada naquelas paraxes, Ferreiro publicaría un precioso libro de contos, "Co medo nas mans", no cal revive o mundo onde medrou, a xente que coñeceu, as historias que oíu referir, historias do lobo, do soldado morto na guerra de África, da procesión dos defuntos, das mouras enmeigadas, historias de cando o mundo era mellor porque os narradores eran máis novos. Todos eses relatos do acervo popular contados á noite nas conversas arredor do lume, ou nas tardes de sol, a sombra da solaina, mentres as mulleres debullaban as fabas, os cativos enredaban nas eiras e se oía o chifro triste do afiador que marchaba, ou o chifro alegre do afiador de volta.

  Eu, mentres camiñaba polo rueiro deserto e en silencio (os mozos da brigada xa remataran o seu traballo e marcharan), vin cos ollos da mente todos aqueles homes e mulleres das historias de Ferreiro, lembreime de Juan Rulfo, e sentín encollérseme o corazón.

  Ferreiro díxome non hai moito que non quería volver máis a Espartedo. Aquela ruína enchíao de tristeza e a el non lle compría revivir mortos descoñecidos, porque ós que foran seus veciños levábaos moi vivos na memoria por máis lonxe que estivese.

---------
  P. S.- Antes, ó calificar de "pouco afortunada" a novela "Agosto do 36", puntualicei: "literariamente". En canto a vendas foi un éxito, algo tan aparentemente incomprensible como o incontable número de reedicións da deplorable "Crime en Compostela" de Carlos Reigosa.