RAFAEL CHIRBES – LOBO ANTUNES

Por Pepe de Rocaforte

 

           O nome de Rafael Chirbes venme chamando a atención desde xa hai tempo, non só por razóns literarias, senón tamén por outras máis circunstanciais. Por exemplo polo seu paso pola Coruña, ou por ser el natural de Tabernes de Valldigna, particularidade esta que tal vez noutra ocasión explique se hai tempo e lugar.

            Ata agora non lera ningún libro seu, seguindo o consello, ou máis ben a confesión, de don Vicente Risco, quen dicía non ler libros recén publicados, postos machaconamente de actualidade nos medios literarios. El prefería deixalos durmir, repousar un tempo antes de decidir se pagaba a pena lelos ou non.

            A Rafael Chirbes deixeino repousar ata estes días en que lin case dun tirón “Crematorio”, novela que me impresionou. O seu estilo fíxome acordar por veces de Lobo Antunes. Chirbes manéxase con mestría nesa interiorización  nas personaxes, nese buceo polo seu pensamento, manexando as revoltas do monólogo interior, delimitando –algunha vez con precisións innecesarias- quen leva en cada momento o peso do relato.

            Tal vez non teña ese lirismo profundo e ensimesmado do portugués, esencialmente poeta, que vive desde dentro cada personaxe, unhas personaxes nas que afloran de cote as máis fondas vivencias do autor, os seus medos, as súas angustias, a súa soidade, as súas pingas de escasa felicidade. En “Crematorio” o autor está, na medida do posible, á marxe, move as figuras, pero mantense fóra delas, a marcar as distancias entre autor e narrador. Con todo, no fondo, ambos pertencen á mesma caste, a dos grandes escritores contemporáneos.

            E eso faime lembrar unha historia que no seu día non lle contei a Lobo Antunes e quizais lle había gustar. Era a comezos dos anos oitenta e daquela o único que lera de autores portugueses fora , traducidos ó castellano, “Amor de perdição” e “A cidade e as serras”, á parte duns sonetos de Herculano nun libro de lecturas do bacharelato.

            Trataba de encher as miñas profundas lagoas sobre a literatura portuguesa e aproveitaba cada viaxe ó país do lado para buscar particularmente narradores contemporáneos. Para eso entraba nunha librería e pedía información sobre que libros adquirir. Un día en Lisboa, nunha librería da Rúa do Carmo, un mozo entusiasta vendeume o artigo deste modo: “Olle este libro. Agora o Eça vai para a merda. Leve esto”. E púxome diante dos ollos “Memoria de elefante” de Antonio Lobo Antunes.

            Van alá máis de trinta anos. Lobo Antunes medraba día a día en popularidade, mentres a clase intelectual portuguesa o anatemizaba. Aínda lembro unha conferencia aquí na Coruña de Maria Lúcia Lepecki, quen a unha pregunta miña no coloquio, non aforrou descalificacións para o autor de “As naus” e “Esplendor de Portugal”. De estar viva (morreu de cancro en 2011) gustaríame ver agora a opinión da ilustre catedrática luso-brasileira.