JOSÉ AVELLO FLÓREZ

Por Pepe de Rocaforte

     Hai cousa de trinta anos un día chamoume un amigo para tomar un café e falar de algo do que quería pedirme unha opinión. Xa no café púxome nas mans un libro ó que lle faltaban as tapas e as oito primeiras páxinas e cun certo aire de misterio díxome: “Tráioche así esta novela para que, sen ningunha outra información, a leas e me digas o que che parece”.

     Lin a novela e gustoume. Mentres a lía andáballe a dar voltas a por que ma traería daquel xeito. ¿Sería el o autor e non quería dicirmo ata eu lle dar a miña opinión sobre ela?

     Rematada a lectura volvémonos reunir e entón explicoume que boa parte daquela novela a mecanografara el, cousa de quince anos atrás. Escribíaa un compañeiro seu durante o servicio militar en Guinea Ecuatorial, daquela colonia española, e agora, tantos anos despois, levaba a sorpresa de encontrala recén publicada nunha librería, onde a comprou ó ver na portada o nome do seu compañeiro de mili. A novela titulábase “La subversión de Beti García”, e o autor era José Avello Flórez.

     Así tiven a primeira información sobre o novelista asturiano, de quen, en 2001, aparecería a segunda novela: “Jugadores de billar”, que me entusiasmou. E non só a min: a crítica tratouna como unha gran obra. José María Merino, outro autor que admiro, dedicoulle un longo comentario que non me  resisto a poñer aquí. É de xustiza para cun autor case ignorado polo público lector.

     Coñecería persoalmente a Pepe Avello en 2009, e admiroume tanto como persoa como me admirara a súa curta obra novelística. Coincidimos, como contei a semana pasada, nun daqueles “Encontros en Mariñán” organizados pola Fundación Carlos Casares e a Deputación dA Coruña e alí falamos dos tempos da nosa adolescencia,  das coincidencias entre a súa terra e Galicia, de onde eran case todas as orquestras que tocaban alá nas festas, entre elas os “Trovadores”, na que entón cantaba Pucho Boedo. Da literatura galega sentía especial aprecio pola obra de Cunqueiro, aínda que poucos autores máis coñecía. E por aquí viña en moitas ocasións, sobre todo desde que formaba parte da propiedade dunha bodega no Ribeiro, que lle servía de pretexto para vir ás súas xuntas e gozar dunha temporadiña anual na nosa terra.

     A súa vida tivo bastante de novelística. Empezou a estudiar Dereito na universidade de Oviedo, para continuar logo na de Madrid, onde se afiliou ó Partido Comunista e da que sería expulsado a comezos dos anos sesenta, o que o obrigou a facer o servicio militar en Guinea.

A Guinea volvería como xerente da filial dunha empresa francesa de obras públicas e alí viviu a aventura da independencia do país. Non teño claro se antes ou despois montou en Asturias unha granxa de vacas e andou a repartir o leite polas vilas da contorna de Cangas del Narcea, negocio que seica non lle marchou alá moi ben. Finalmente acabou como profesor na Universidade Complutense.

     Conto todo esto porque a semana pasada, cando buscaba en internet unha fotografía súa para ilustrar a miña colaboración, o señor Google informoume de que José Avello Flórez morreu hai dous anos.

     E eu sen enterarme ata hai sete días. Vai para el, con este atraso, o meu recordo e o propósito de volver ler axiña, tanto “Jugadores de billar” como “La subversión de Beti García”, da cal por certo el me comentou o dobre sentido da “subversión” do título.

Slam Poetry

                                       

     

            Un Poetry Slam non é como as regueifas nin como as pelexas de galos do rap, porque cada participante é independente dos outros: non se responden entre eles, non é un debate elocuente arredor dun tema común. Tampouco é como a Palabra Falada porque, entre outras cousas, un Poetry Slam é un combate.

            A idea naceu en Chicago no ano 1984. Hai algo de confusión de datas porque o formato foi variando ate o que coñecemos hoxe en día: cada poeta (slammer) dispón de un máximo de tres minutos para dicir o seu texto, que debe ser propio. Non pode disfrazarse nin subir ao escenario con obxectos ou instrumentos. Despois de cada actuación, o xurado, formado por cinco membros do público escollidos ao azar, levanta unha lousa coa puntuación. Puntúase do un ao dez, descártanse a nota máis alta e a máis baixa e súmanse as tres do medio. O resultado é a puntuación do slammer na primeira ronda, e os catro que consigan as mellores cifras pasan á segunda, que é exactamente igual pero, quen a gañe, será o gañador ou gañadora do combate. 

            Marc Smith, o ideólogo, comenta que foi acusado tanto de denigrar a poesía ate niveis de comedia televisiva como de devolvela á xente. Pode que por iso, a tradición sexa que el se presente, “son Marc Smith”, e o público lle devolva a coro un indiferente “e que?”. É dicir, el é un participante máis, non ostenta a cátedra de inventor ante o que reverenciarse. Pero falar de “xente” é un pouco como non dicir nada. A quen se refire a palabra “xente”?. Dada a indignación de algúns profesores de literatura, “xente” debe significar todas as persoas que non pertencen á elite académica pero queren comunicarse mediante a poesía. Quen vive da construción ou da carga e descarga e, con todo, atrévese a ser poeta: non cantante de rap, que lle estaría permitido, non. Poeta. E tal impudencia, segundo conta Smith neste vídeo, debeu enfadar bastante a quen ostentaban a condición de donos e señores da poesía. 

            “Por suposto, agora vai todo ao inferno. Non podo escoitar a eses poetas de slam, non só é estúpido, é a morte da arte”, lamentouse Harold Bloom, eminente crítico literario, experto en Shakespeare, profesor de Yale. Outros afamados poetas, relata Smith, utilizaron palabras como carnaval, karaoke ou sitcom para referirse ao evento. Imaxino que non soportaron a idea de que unha panda de punkies os destronase do seu propio micro-mundo, de que operarias de fábrica se puxesen a mesturar poesía con espectáculo, a gravar en audio e non en tinta os seus poemas, a romper coa cadencia monótona dos recitais tal e como se fixeron toda a vida. Non recitan como os profesores, non declaman como os eruditos: din, falan, contan; en verso, en metáforas, en repeticións. 

       Aquí, como mostra, o gañador das dúas últimas edicións do Poetry Slam Barcelona.

                                                            Adelaida Vidal

.-.

Lecturas contra a anorexia

As orixes da linguaxe

 Por Pepe de Rocaforte

     Hai xa uns anos un bo amigo meu, o desafortunado poeta Jaime Vaello, despois da negativa doutro poeta a prologar o seu libro (ata hoxe inédito) “Adeona”, coa desculpa de non ter entendido os seus versos, escribía un “Prólogo para apartarme de la incomunicación de la palabra por la palabra”, onde reflexionaba sobre as dificultades do entendemento interpersoal por medio da fala.

     Eso tróuxome o recordo dun daqueles desaparecidos “Encontros en Mariñán”, onde se falaba sobre a orixe do pensamento. Un dos participantes, Gonzalo Navaza se non lembro mal, expoñía unha hipótese sobre as orixes da linguaxe, ilustrada cunha historia na cal dous cazadores camiñaban con cadanseu cervo ás costas despois dunha xornada de caza. De repente aparecía unha fera (un lobo tal vez) no alto dunhas pedras e botábase contra eles, quen, para salvar a vida, guindaban ó chao as pezas cazadas e fuxían por onde mellor podían.

     Algún tempo despois volvían ambos cazadores doutra proveitosa cazata e ó pasaren polo lugar onde en anterior ocasión lles aparecera o lobo, un deles empezou a articular uns sons ó tempo de sinalar cara o alto das penedas e guindar ó chao a súa peza para a seguido botar a correr, acción inmediatamente imitada polo compañeiro, temeroso dunha suposta nova aparición da fera.

     Perdidos de vista un cazador do outro, o primeiro, o que “falara”, volvía atrás e apañaba para si o seu cervo e o do compañeiro. Así máis ou menos comezou a fala.

     Neste punto José Avello pediu a palabra para apuntar a posibilidade de a escritura ser anterior ó nacemento da linguaxe. O novelista asturiano aumentáballe un detalle ó relato de Navaza: cando aquel día pola mañá os cazadores saíran a cazar, un deles descubriu na area a “escrita” marcada polos pezuños dunha parella de cervos. Mostroulla ó seu compañeiro, quen inmediatamente soubo ler e interpretar a mensaxe. Esta posibilidade, confesaba Avello, tomáraa prestada de Jacques Derrida, non se lle ocorrera a el. (A hipótese de Gonzalo Navaza, e a historia con que a exemplificaba, tampouco era propia, pero non lembro de quen a tomara).

     Contáballe este caso hai un par de días a Xabier Docampo quen, deixando de lado as pegadas dos cervos e o ouveo do lobo, expoñíame outra suposición: dun xeito ou outro, aqueles cazadores foran os iniciadores da comunicación por medio da fala, pero o motivo fora a necesidade de lle explicar á xente que ficara á súa espera arredor do lume nocturno as aventuras en que se viran envoltos durante o tempo botado lonxe do poboado.

     E seguro que sobre o tema aínda ha de haber moitas hipóteses máis.