CRÓNICAS DESDE O OUTRO MUNDO (76)

                                                            4 mulleres 4

                                                                        O Curmán de Undochán

   

          Estoutro Día da Muller fíxome facer unha listaxe das uruguaias fillas, netas ou descendentes de galegos que alcanzaron sona por calquera motivo: dei cun número raiano na cincuentena! Dese guarismo vou hoxe espigar ao chou catro, apenas catro. e non as máis importantes, tal vez si as máis xornalísticas ou resultonas. Duas do século XIX, duas do XX, estas aínda entre nós.

            Petrona Rosende Jordán (Petrona Rosende de la Sierra, 1787-1863) foi mestra, poeta e xornalista. Filla de Manuel (de Sales-Vedra) e de Rita (da Coruña, esta filla dun Giordano napolitano), casou co revolucionario José Agustín de la Sierra e, cando a dominación brasileira, houberon de exiliarse en Buenos Aires. Alí ela editou ata 18 números da revista “La Aljaba” (1830-1831), tribuna do seu pioneiro pensamento feminista, sendo considerada a primeira xornalista muller arxentina.

Carlota Ferreira, de Regúnaga, por Blanes

            Como poeta, inda que de parco nivel, foi a primeira verseadora uruguaia do seu sexo, merecendo ser chamada “La Safo oriental”, con poemas de corte patriótico que a levaron a ser incluída en “El Parnaso oriental. Guirnalda poética de la República Uruguaya” (1835-1837), primeira antoloxia lírica deste país, publicada en B. Aires por Luciano Lira (con toda probabilidade outro galego oriundo). Mestra antes, tornou a selo á volta do exilio, morrendo, moitos anos despóis, viuva e pobre e precedéndoa dous fillos caídos nas guerras dese tempo.

            Carlota Ferreira (c. 1838-post. 1908), filla de solteira, foi documentada como filla de seu abó materno, o pulpeiro Benito Ferreiro Mouriño –de Paradela de Meis ou da Estrada-, recurso non infrecuente na época. (Ollo ao cambio no apelido). Muller multibiografiada e non de todo desvelada, da que se ignoran mesmo as datas vitais, libre ata o amoralismo, se aproveitando de certos homes para medrar social e económicamente.

   

Nelly Grandal e seu home José Scheps

         Cun par de matrimonios aristocráticos (o primeiro co ministro Regúnaga, do que ficou descendencia), foi, viuva e cuarentona, modelo e amante do pintor nacional, Juan Manuel Blanes (1830-1901), sendo o seu retrato (1883), que a inmortalizou para sempre, un dos cumes da pintura clásica uruguaia, ao tempo de non ser quen de nos explicar onde residiría esa atracción fatal que exercía no sexo masculino.                                  

        Nelly Grandal Correa (Rocha, 1918) é a máis vella das sete “Viejas bravas”, volume de autoría colectiva, entrevistada que foi por Virginia Arlington cando contaba 98 anos. Filla de Juan José Grandal, chegado aquí aos 14, pertencéu ás primeiras xeracións uruguaias de mulleres arquitectas. Casada cun colega de profesión, instalaron un estudo do que saíron obras audaciosas e creativas. Aí vai unha anécdota que a retrata.

“A construción do laboratorio ficaba no Cerro [ela era novata] e chovía a cachón. Superado o estupor de ter que darlle contas a unha muller e, por riba, moza, o capataz escoitou as miñas observacións negativas, e así que virei cara ao coche, espetoulle aos operarios: “¡Me va a enseñar ésta a mí!” Ao que eu, xuntando forzas de fraqueza, volteime e díxenlle que si, que lle ia ensinar…. E xa deixando a obra, percorrín  entre a lama, tremendo, os 50 metros máis longos da miña vida”.

Poeta (e nai de poeta), narradora e historiadora, Ma. Amelia Díaz de Guerra (Maruja Díaz, 1924), é actualmente máis coñecida pola sua clásica “Historia de Maldonado”. Filla de Juan Díaz González, de Sirgueiros-O Incio, ven sendo sobriña de Manuel Díaz, “O Pequeno do Incio”, médico dos pobres e alcalde, asasinado polos falanxistas. Hai algún tempo deime o gosto de lle achegar a Maruja o libro d’O Castro a el dedicado.

 

Frase extemporánea: Uruguai, única oficina do mundo que alcanzou categoría de república, Benedetti dixit (facendo referencia ao peso da burocracia oficial).