LEMBRANZAS MUSICAIS

Por Pepe de Rocaforte

Vicente e Antón Risco

Escribía non hai moito un comentario sobre “Viaxe ás estepas de Astracán e do Cáucaso”, de Jan Potocki,  e citaba este parágrafo do libro: «Os tártaros gábanse do ruído que fan os seus carros. Din que só os covardes engraxan as rodas, e que os valentes non teñen medo a ser oídos dun extremo a outro do deserto», que me traía á memoria unha canción de Atahualpa Yupanqui, “Os eixos da miña carreta”, na que o carreteiro confesaba outras razóns para deixar soar a música dos eixos do seu carro: «non necesito silencio, eu non teño en que pensar», a cal posteriormente me fixo lembrar un texto de Vicente Risco, con outra motivación diferente das dúas anteriores: «Esta mañá, no silencio dunha vila antiga e dunha casa vella, puiden oír, coa emoción que sempre me causa, o canto inacabable dos carros do país. Un canto de séculos, sempre novo».

Todas estas citas retráenme ós meus escasos coñecementos musicais adquiridos na infancia. Un deles, se non o de maior importancia, un dos máis relevantes daquel tempo. Refírome ás festas de verao nas aldeas, cando aínda non empezara a triunfar a “Orquestra París” de Noia cos seus escenarios espectaculares.

Por aquela época nos programas das festas figuraban como atracción ineludible as bandas de música, algunhas das cales chegaron a adquirir grande sona. Poño por exemplo Alongos, Lantaño, Bendoiro ou A Lira, de Ribadavia. E non deixa de ser curioso que pequenas aldeas como Cira, Ribeira, ou as citadas Bendoiro, Lantaño e Alongos (A Lira xa era dunha vila importante), fosen bandas integradas por veciños dunha parroquia aldeá, se ben o director da “música”era sempre de fóra.

Naquel tempo, polo menos na aldea natal da miña nai, os compoñentes das bandas contratadas para tocar o día grande da festa repartíanse polas casas da parroquia para xantar. Aínda gardo na memoria unha vez que, na casa dos meus avós maternos, me cadrou estar sentado á mesa a carón dun músico da banda de Alongos, que nos ilustrou longamente, non sobre temas musicais, senón sobre cultura vinícola, na cal parecía ser un gran experto.

Naquela época dúas bandas rivalizaban pola supremacía musical nos lugares do país por onde eu me movía: Lantaño, cun director serio, forte, baixote, de lentes, que deixaba mudos de admiración ós paisanos cando á hora do concerto de música “seria” no campo da festa, despois da misa grande, dirixía moi posto no seu papel a interpretación de “El sitio de Zaragoza”, que facía arrandear aprobadoras as cabezas dos patrucios entendidos do lugar.

O seu gran rival era o director da banda de Bendoiro, a quen chamaban “O Xitano”, non sei se por selo, ou pola cor bronceada da súa pel e os brillantes e grosos aneis de ouro que lucía nos dedos.

Con ocasión dunhas festas das cales xa falei noutro lugar, pero agora mesmo non atopo onde, para me auto-citar, a rivalidade entre Lantaño e Bendoiro parecía botar chispas. A medida que avanzaba a sesión musical, a cousa quentábase máis e máis. Os entendidos opinaban que Lantaño ía ganando con diferencia; pero nun momento determinado da quenda de interpretación de Bendoiro, o seu director desvestiu a chaqueta do uniforme, quedou en mangas de camisa, unha camisa de brancor impoluto, apañou o saxofón dun dos seus músicos e empezou a interpretar “En el mundo” cunha mestría tal, que todo o persoal ficou definitivamente rendido á súa arte excelsa.

E ata aquí chega o que supostamente ía ser preliminar desta colaboración, pero estendinme tanto nos prolegómenos, que non me vai quedar outro remedio se non o de deixar para unha próxima ocasión o relato da miña iniciación infantil á música.