Por Fuco Pérez Sensegundo
O día
vinteoito de novembro do 2012 deixamos a comodidade dos nosos fogares para
afrontar a inclemencia do tempo outonal na atractiva fraga de Cecebre, o
escenario que outrora albergaba ós personaxes do Bosque Animado de don Wenceslao
Fernández Flórez. Alí, segundo opinión da maioría, non atopamos este sábado ós
personaxes das súas novelas, pero para un, que sempre pensou que a fantasía
forma parte do cotián, pareceulle ver nalgún lugar ó acubillo dun salgueiro que
estende as súas pólas sobre o Mero á mesmísima Marica da Fame, co seu rostro
osudo aprendendo as artes de meiga cunha galiña comesta polo raposo, da que ía
depenicando anacos para un caldo de verdura roubada nalgunha horta ben
abrigada.
O
camiño realmente comezou no Burgo ou máis exactamente na igrexa de santa María
do Temple, ó mesmo lado do famoso paraugas que lle dá nome e alcume á zona,
templo con raíces templarias, daqueles anos nos que os camiños a Compostela
tamén pasaban por aquí, e cruzaban a ponte sobre a ría, unha ponte custodiada
por esta e pola igrexa de Santiago do Burgo, dous sentinelas de luxo para tan
portentoso vieiro.
E
logo da ponte, colgado do viaduto da autopista A9, un deses seres entrañables e
fantásticos, un dos gordos de Ramón Conde, pendurado dun bambán que o vento
mareiro abana de cando en vez, deunos paso, sen perder a beira do río, a todo
un mundo de fantasía, aínda que neste primeiro tramo a paisaxe fabril prevalece
deixándose comer, pouco a pouco polas novas urbanizacións onde antes, nos tempos
de María Pita, aquí ficaban os arrabaldes da cidade herculina.
Camiñamos
baixo a ameaza de chuvia contemplando, un servidor, como un pau da luz discutía
cun vello carballo que lle chamaba intruso e insensible á vida por ser un pau
seco, sen máis arte que a de soportar uns arames, ó que este se defendía
dicíndolle que lonxe de ostentar florituras de verdor primaveral, el era o
encargado de levarlle a luz para alumear as noites dos paisanos, el levaba a
corrente eléctrica para os seus calefactores, el era... e este tamén era... e
nesta discusión os deixamos preto da presa da Telva, onde segundo nos informa
un dos camiñantes se recolle a auga que mata a sede coruñesa.
Xa deixamos
atrás o mundo industrial, e o río servindo sempre de guía, foinos levando por
novas paisaxes que por veces facían aparecer na espesura fantasiosas imaxes que
se nos antollaban vixiantes dos camiños, talvez algún Fendetestas apaciguado
que agardaba encontrar a calquera solitario paseante con quen regatear o
produto do seu atraco trabuco en man. E andando por unha paisaxe de pequenos
“fins de semana”, de súpeto, aló contra o fondo do camiño, perdido entre unha
manchea de ramada seca, vimos vir ó galope un cabalo branco cun cabaleiro de
capa e barba canosa que ó vernos refreou a marcha, e ficamos mirándoo coma quen
vise ó mítico Galaaz perseguindo o Santo Grial por algunha das igrexas que se
agochan nas profundidades daqueles roteiros.
O
outono co seu esplendor de ocres, verdes e grises envólvenos nas fantasías con
que se anima o bosque cos seus mil sons. Como tamén nos anima o paso do tren,
evocador do paso da vida, como un raio fugaz, e que pena non encontrar por alí
a Furacroios, aquel rapaz que outrora lle poñía pedras na vía para que o tren,
co abaneo, soltase pedras de carbón que logo el recollía para lle vender ós
paisanos.
O
bosque é pícaro, ten sorna, e moito instinto para sobrevivir. Nalgún
agochadoiro desta fraga, sentindo o rumor do río que pasa maino, escoitamos o
renquear de Geraldo, o poceiro coxo, coa súa pata de pao que, coa humidade
destes días rincha como unha porta mal aceitada, mentres el mira como o río vai
movendo muíños e algún día moveu serradoiros. E vén aí, coa súa perna rinchadora
procurando un encontro fortuíto con Hermelinda, a muller dos seus amores, e con
quen nas noites de tormenta soña e se imaxina acubillado polos seus brazos
gordechos, pero Hermelinda ten outras aspiracións e preferiu marchar da fraga
para se converter en criada de cascarilleira nalgunha casa da pescadería
coruñesa.
Na
nosa andaina, as vacas están por todas partes, protexidas con modernos pastores
eléctricos, e unha delas míranos, como aquela que miraba a Castelao e dicía,
“bó, só é un home con gafas”. Pero esta non, esta míranos como intrusos, ela
que é descendente directa daquela que pariu na casa do crego o día que
Fendetestas decidiu asaltala, e os criados non se daban ben co labor paridoiro,
e el, o bandido da fraga, un corazón bondadoso como era a pesar de todo,
desprendeuse da máscara, pousou o trabuco onde non estorbase e meteu man no
labor para sacar o becerro que tres criados non eran quen de sacar.
Eu
quixera ser acólito de Fendetestas.
O
camiño é suave, pausado, demasiado pausado, e a estas alturas do día xa non se
ven camiñantes, ou paseantes, nin ciclistas domingueiros que ata hai un ou dous
quilómetros se cruzaban con nós e nos
daban os bos días con educación aldeá; e aló, contra a outra beira do Mero, un
home de pel branca, de pucha e traxe arrugado, de coma quen durmira con el
postos, lémbranos a alma de Fiz Cotobelo, o emigrante en Cuba que non quixo
ficar aló, que tivo morriña da nosa chuvia, das brétemas e do canto do galo nas
mañás de raiola quenturenta, e volveu para camiñar pola fraga agardando que
chegue a primavera, cando os lagartos saen dos seus acochos, coa segreda
intención de botar man dun para poder cumprir coa promesa de peregrinar a santo
André de Teixido, a onde vai de morto quen non foi de vivo, e a onde por mor
dos labores da vida el non puido ir cando o sangue corría polas súas veas, e na
vez de cumprir co santo decidiu cumprir cos seus soños, e viaxou ó outro lado
do mar coa esperanza de volver rico para casar coa moza máis guapa, rica e ben
dotada de toda a bisbarra, pero a emigración como a fortuna é moi traidora, e
todo son ilusións cando saes pero aló as cousas non sempre son como un as soña
e todo ficou nunha esperanza.
E
así andando, ó cabo de tres ou cinco horas de andaina chegamos á casa de don
Wenceslao, onde fomos acollidos como hóspedes de luxo, e como tales alí nos
contaron a vida da familia que alí morou e as andainas de quen tal mansión
gobernou, e amosáronnos a casa, os seus libros e ata a súa cama. E saímos xa
ben pasada a unha da tarde, a hora na que as toupeiras se agochan detrás da
árbore das moreiras para facer cousas que non nos son permitidas descifrar, e
entón o ceo, a nós que profanamos en tan sinalado día a fraga onde os soños son
realidade, ameazounos coa súa ira, e a ira chegou cun chover que era arroiar, e
daquela, xa camiño dos coches, sentimos como de nós se rían Fendetestas e o
señor cura mentres compartían un bizcoito de manteca de porco con grolos dun
viño tinto e espeso ó acubillo dun pendello, sentados sobre un arado de pau,
para celebrar a paridura dunha vaca; e desde aló, dunha especie de abrigo ou
furna ou acubillo que non podíamos ver moi ben, chegábannos as risas de pracer
de Geraldo e Hermelinda cando ela lle dicía a el sácame esa perna de encima, a
perna de pau do poceiro que non lle facía cóxegas; e máis acó Marica míranos
pasar con ollos de desconfiada, remexendo na pota onde cocía o pouco que
aproveitou da galiña raposada, cantando feliz porque hoxe ten un caldo e é, ou
séntese, a muller máis rica do mundo; e desde a outra beira Fiz de Cotobelo,
vagando por entre as árbores, co rostro tristeiro quéixase, que hoxe só ve
lesmas e ningún lagarto, quéixase e di que ata para morrer hai que ter sorte, e
incluso ata para ser alma en pena. Que triste é a súa vida.
Chegamos
ós coches, e a un servidor, quedoulle no peito un como que non sei, un algo de
desacougo, como se deixando os camiños da fraga e as beiras do Mero deixase
media vida. E quedáronme ganas de volver.
Esta é outra adaptación ó medio, e tamén un aproveitamento dos recursos naturais.
.JPG)
Camiñamos
baixo a ameaza de chuvia contemplando, un servidor, como un pau da luz discutía
cun vello carballo que lle chamaba intruso e insensible á vida por ser un pau
seco, sen máis arte que a de soportar uns arames, ó que este se defendía
dicíndolle que lonxe de ostentar florituras de verdor primaveral, el era o
encargado de levarlle a luz para alumear as noites dos paisanos, el levaba a
corrente eléctrica para os seus calefactores, el era... e este tamén era... e
nesta discusión os deixamos preto da presa da Telva, onde segundo nos informa
un dos camiñantes se recolle a auga que mata a sede coruñesa.
O
camiño é suave, pausado, demasiado pausado, e a estas alturas do día xa non se
ven camiñantes, ou paseantes, nin ciclistas domingueiros que ata hai un ou dous
quilómetros se cruzaban con nós e nos
daban os bos días con educación aldeá; e aló, contra a outra beira do Mero, un
home de pel branca, de pucha e traxe arrugado, de coma quen durmira con el
postos, lémbranos a alma de Fiz Cotobelo, o emigrante en Cuba que non quixo
ficar aló, que tivo morriña da nosa chuvia, das brétemas e do canto do galo nas
mañás de raiola quenturenta, e volveu para camiñar pola fraga agardando que
chegue a primavera, cando os lagartos saen dos seus acochos, coa segreda
intención de botar man dun para poder cumprir coa promesa de peregrinar a santo
André de Teixido, a onde vai de morto quen non foi de vivo, e a onde por mor
dos labores da vida el non puido ir cando o sangue corría polas súas veas, e na
vez de cumprir co santo decidiu cumprir cos seus soños, e viaxou ó outro lado
do mar coa esperanza de volver rico para casar coa moza máis guapa, rica e ben
dotada de toda a bisbarra, pero a emigración como a fortuna é moi traidora, e
todo son ilusións cando saes pero aló as cousas non sempre son como un as soña
e todo ficou nunha esperanza.
3
Francisco de Biedma y Pedrosa (Corunha, c. 1780-1865, B. Aires), filho do
anterior, também militar que, polas suas ideias liberáis, se víu forçado a se
exiliar junto com toda a família, primeiro a França, depois à Argentina recém
emancipada da coroa espanhola. El e sua mulher, Tomasa de Pazos, som os
fundadores deste clám do que descerom personagens de destacada presença naquel
país, professores e historiadores e mesmo impressores de sona por várias
geraçons.
Neste pozo de Foz, tamén se coroa o
teito cun símbolo apotropaico, unha especie de pináculo con catro flores, unha
cara cada un dos puntos cardinais, unha especie de rosáceas que nos lembran a
semente da vida e a súa expansión xeométrica a través dos espacio. 
E aló
permanece Nosa Señora ata o domingo seguinte ó do seu día, en que volverá a
baixar para ficar entre os pescos acollidos ó seu amparo.
Cantas
veces non se acercarían os veciños a este lugar, co peito latexando, ansiosos
de encontrar algunha resposta ás súas aflicións. A carta dun parente, o poema dun
namorado, a chamada dun amigo. O conforto dunha súplica. As cartas foron a unión das familias e dos
veciños nesta terra de ausentes.
Vulcano
non era un deus agraciado pola beleza, fora fillo non desexado de Xúpiter e
Xuno, que un día, nun simple accidente doméstico provocado polo cabreo de seu
pai, caíu do Olimpo á terra e quedou coxo de por vida. E a vida dos deuses é eterna. Aínda así, sendo como
era tan bo ferreiro, casou con Venus, e por mor da beleza da súa esposa, coroouse cos
cornos que ela lle puxo con Marte. Con todo este currículo o deus non podía ser
todo o feliz que se desexa e tiña as súas arroutadas, e contra elas, os
humildes devotos habían de protexerse.
