Tres, seis e trinta e tres
O Curmán de Undochán
Desde a Santísima Trindade ata os Irmáns Marx… moitísimo antes e moito despóis, o número tres invade as nosas vidiñas. Eis o por que de nestas latitudes falarmos, a partir de certo feminismo lírico xurdido no século pasado, das tres poetas uruguaias clásicas: María Eugenia (1875-1924), Delmira (1887-1914) e Juana (1892-1979) –sen necesitarmos apelidalas, mais que para vós as apelidarei: Vaz Ferreira, Agustini e Ibarbourou-, e máis da triloxía de poetas sudamericanas por excelencia: Gabriela (1889-1957), Alfonsina (1892-1938)… e outra vez Juana (ver Crón. 16).
A condición galega, por certo, está en Juana (seu pai Fernández) e moito máis recuada en Ma. Eugenia (irmá de Carlos, Crón. 74, sua avoa materna brasileira Freire de Andrade). Alfonsina Storni, nada na Suiza italiana (e tan popularizada pola canción de Ariel Ramírez -1921-2010- e Félix Luna -1925-2009-) e a chilena con ese seudónimo, Gabriela Mistral, que ocultaba o seu nome, Lucila Godoy, xunto a Delmira cos seus genes ítalo-xermánicos. (Alfonsina suicida, Delmira femiciada; a tentación de transcribir algunhas estrofas delas rexeitámola remitindo o leitor a internet).
Ora, rizando o rizo, temos as datas patrias uruguaianas –festivos denominados feriados-, que suman duas veces tres… ao longo do ámago do calendario, de abril a setembro, todas en outono-inverno: duas especiais en lembranza do prócer José Artigas (19 de Xuño –de 1764-, natalicio, e 23 de setembro –de 1850-, pasamento, se ben esta sen chegar a oficial, a aquela dándolle contido a xura ou promesa da bandeira por parte dos estudantes); duas do ciclo antihispánico (18 de Maio –de 1811, primeiro triunfo militar-, e o anterior 25 de Maio –de 1810, a augural Xunta de Maio porteña-, feriado que fora moi celebrado nas “Fiestas mayas”, caído en desuso, se ben se mantén no nomenclátor de vilas e cidades); e duas do posterior período antilusobrasileiro (19 de Abril –de 1825-, inicio da “cruzada libertadora”, e 25 de Agosto –do mesmo ano-, acto solemne da declaratoria da independencia, do Brasil)… rematando coa celebración da xura da constitución da República (18 de Xullo –de 1830).
Juana de Ibarbourou no papel-moeda actual |
Mergullados no tema patriótico, sáenos ao encontro quen para os estraños son os pintorescos “Treinta y tres orientales” (ver Crón. 71). Para comezarmos, nin eran todos orientales (pois había entre eles varios ocidentáis-arxentinos), nin se pode concluir que fosen exactamente 33, poisque hai máis de unha listaxe con lixeiras variantes (mesmo pénsase, sen moito fundamento, a cifra facer alusión á masonería). Entre eles estaba o galego-fillo, infortunado Manuel Freire (Crón. 65).
Pois estes “33” (xa vedes, outra relación co 3), capitaneados por Juan A. Lavalleja, procedentes da beira dalá do río Uruguai, desembarcaron aquel 19 de abril no Arenal Grande (ai, a Area Grande laxesa e a Area Longa arousá), tamén coñecido como a Graseada (polo tratamento da graxa nos saladeiros da zona, que acabou se refinando en Agraciada!), e iniciaron así dita cruzada que culminou conquistando a Banda, tanto a separación do imperio brasileiro –segundo o declarado aquel 25 de agosto- como, finalmente e contra o que nun principio era agardábel, a non incorporación desta Provincia Oriental ás Provincias Unidas del Río de la Plata (1828).
Desde entón a República ten tres bandeiras: a oficial (Crón. 38), a de Artigas e a dos Treinta e Tres… acabando estes dando o seu nome –sen o apelido Orientales- a un departamento do leste e á sua capital.
Frase extemporánea e anónima: A semellanza do que acontece con Letonia e Lituania, Uzbekistán e Kazajistán, Zambia e Zimbabúe… Uruguai e Paraguai sufren confusión pola maioría dos habitantes do planeta. Na actuación en Montevideo dos Rolling Stones (16-02-2016), Jagger saudou ao público cun “¡Buenas noches, Paraguay!”. Antes, con algún xornalista con sentido do humor, dérase o seguinte diálogo: -¿Siempre hace tanto calor en Paraguay? –Sí, sobre todo acá, en Asunción…
Ningún comentario:
Publicar un comentario