BÉCQUER, AZORÍN, ETC.

Por Pepe de Rocaforte

 

Nestes días, saltando dun libro a outro, ocorréuseme pensar en cando e como empecei a me sentir atraído pola lectura, ou mellor dito: pola literatura. Debía andar polos trece ou catorce anos e foi unha das poucas cousas que lle debo agradecer ó bacharelato, especialmente ós libros de texto de Lingua española e Literatura. Fora o de segundo curso de Guillermo Díaz-Plaja. Dos de terceiro e cuarto eran autores Evaristo Correa Calderón e Fernando Lázaro (quen daquela non poñía o seu segundo apelido: Carreter). E o de sexto era de Ángel Lacalle, mentres que o autor do de quinto curso era Samuel Gili Gaya, de quen non me quedou moita memoria, nin boa nin mala. Dos profesores (dos de Lingua e Literatura) non podo dicir moito: ó longo daqueles seis anos cadroume de todo un pouco: algún bo, aínda que non excesivamente, e un que, polo menos como persoa, me pareceu deplorable e quero deixar constancia do seu nome: chamábase o home Julio Francisco Ogando Vázquez, bastante coñecido no ámbito da cultura galega ata tempos relativamente recentes, un profesor a quen lle gustaba alardear de “yo soy el catedrático de la asignatura”.

Pero vaiamos ó caso, ou sexa a como empezou a me gustar a literatura. Despois da retórica e a rimbombante grandilocuencia versificadora de Núñez de Arce, do prosaísmo de Campoamor e, tamén en boa parte, de Espronceda, todos eles catados fragmentariamente, o atoparme de repente coa poesía de Bécquer, toda ela sinxeleza, emoción e lirismo, foi como chegar a un oasis sombreado logo dunha travesía polo deserto. Certo que, andado o tempo, un poeta coñecido meu tivo a piadosa idea de intentar mellorar os meus gustos poéticos e fíxome ver que, vaia, Bécquer non estaba mal para rapaces, pero era, digamos, un tanto simple. Como tamén me diría de Lorca que, si, era un grandísimo poeta, pero o seu “Romancero gitano”, precisamente un dos poemarios que máis me gustaban del, tampouco pasaba de ser unha cousa para degustadores principiantes. ¡Vaia vergoñas me fixo pasar o poeta amigo! Como para non volver falar de gustos literarios con ninguén.

E agora, repasando por aquí e por acolá, como dicía, déuseme por volver ler “Ocnos”, de Luís Cernuda, na edición de “Taurus” de 1977, e pararme un pouco na introdución de Jaime Gil de Biedma, que vén significar para min toda unha reivindicación de Bécquer.

Segundo Gil de Biedma, Cernuda afirmaba que Bécquer, Nerval e Heine eran os seus modelos como narrador. E ademais “tres grandes poetas”, asevera el. Pero non se para aquí, Biedma opina “que en todas ou en case todas as “Leyendas” poderiamos encontrar pasaxes en que a prosa se emprega deliberadamente como instrumento poético” e que en todas, ou case todas, “non só se propuxo o autor contar unha historia, senón crear unha atmosfera de poesía”. E citaba este parágrafo do ensaio de Cernuda, “Bécquer y el poema en prosa”: “Las “Leyendas” están tocadas acá y allá por esa iluminación única que sólo la poesía da a lo que de su naturaleza participa”.

Certo, Bécquer ganoume para a literatura non só coa poesía,  senón sobre todo coas súas “Leyendas”, onde atopei o misterio, a temática sobrenatural, fantástica, máis alá da realidade en que se desenvolve a nosa vida, contada do mesmo modo impar, lírico e sinxelo das “Rimas”.

Volvo ó prologo de Gil dde Biedma, quen, logo de citar “Platero y yo”, publicado en 1914, converteuse inmediatamente nun clásico para quen non se atopa comparanza na historia do poema en prosa en España. “E sen embargo”, afirma el, “existe pola mesma época outro gran poeta en prosa, acaso o maior e máis abundante da nosa literatura: Azorín”, cuxos principais libros, como “Castilla” ou “Una hora de España”, son “secuencias de poemas en prosa”.

Con eso acabei de me converter en definitivo admirador de Gil de Biedma (a quen relerei axiña), porque desde hai moito tempo Azorín era para min un enorme poeta en prosa, a quen, sen llo confesar a ninguén, emparentaba en boa medida coa escrita de Bécquer, detalle no cal me ufano de coincidir co poeta catalán.