CREADORES E CORRECTORES

Por Pepe de Rocaforte

Na introducción a unha edición portuguesa de “Menina e moça”, Maria de Lourdes Saraiva recórdanos o feito de no século XVI os libros empezar habitualmente por circular manuscritos, “quem queria possuir um exemplar, copiava-o ou mandava-o copiar” sen maior preocupación pola fidelidade ó orixinal. “O copista tinha, ou julgava ter, o direito de corrigir o original ao sabor do seu próprio gosto” e as obras eran modificadas ou retocadas segundo mellor lle parecía a cada un.

Deste modo o lector pode ficar perplexo ante a cantidade de variantes entre unha copia e outra. Ou ver nun mesmo relato cambios de estilo e contido que se van producindo ó xeito de cada novo copista aportar material de invención propia. Tal é o caso de “Menina e moça”, onde o texto evoluciona desde o acabado retrato psicolóxico das dúas iniciais protagonistas femininas ó relato de aventuras cabaleirescas das que con razón tan sobresaturado se vería Cervantes.

Esto tráeme á memoria o que se conta dos editores norteamericanos, que meten man como mellor lle parece ós orixinais presentados polos autores. Certo que algúns, como Malcolm Lowry, non admitiron correccións baixo ningún concepto, cousa máis habitual entre os autores de por aquí, a pesar de que ó cabo, se queren ver o seu libro publicado haberán de transixir, de peor ou mellor gana, con certas correccións ortográficas e de vocabulario.

Ábsida do Seminario de Logroño,
 fresco de Aurelio Arteta.

No libro de que falaba na miña colaboración anterior, “Bilbao-New York-Bilbao”, refírese como tamén os pintores deben sufrir as esixencias de quen lle fai un encargo, cousa en certo modo comprensible: o que paga manda. Kirmen Uribe conta aí como o pintor Aurelio Arteta, a quen lle foran encargados uns frescos para seminario de Logroño, sufriu as continuas interferencias do prelado. O pintor, nunha carta ó arquitecto Bastida, que lle xestionara o traballo, quéixase de que o bispo se entromete demasiado no seu traballo.

As discrepancias empezaron ó querer o prelado cambiar a imaxe da Virxe, situada por Arteta a un lado da composición, para ocupar unha posición central. Tampouco lle gustaba a cabeza da imaxe, obrigando ó pintor a reformala catro veces. Despois, ó ver que a figura da Virxe era de maior tamaño que as dos apóstolos, sentenciou que as figuras dos homes non podían ser máis pequeñas que as dunha muller.

En fin, toda unha alegría. E a un a pregunta que se lle ocorre é: ¿melloran as obras, literarias e pictóricas, coas correccións de persoas alleas ó labor creativo do autor, ou estarían mellor tal e como este as ideou inicialmente?